Pilotaż modelu Wczesnej Interwencji  – Wczesnego Wspomagania Rozwoju skoncentrowanego na rodzinie w międzynarodowym projekcie Agora

Pilotaż modelu Wczesnej Interwencji  – Wczesnego Wspomagania Rozwoju skoncentrowanego na rodzinie w międzynarodowym projekcie Agora

Już od kilku miesięcy realizujemy w ośrodku założenia projektu Agora, czyli pracy z rodzinami naszych podopiecznych w sposób wychodzący naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom rodziców małych dzieci, których rozwój wymaga dodatkowego wsparcia.

Spotkania superwizyjne z rodzicami maluchów w ośrodkach pilotażowych Agora w Lublinie, Węgrowie i Warszawie  pokazały, że rodzice  dostrzegają wiele korzyści wynikających z takiego modelu pracy. Oto najważniejsze wnioski wynikające z wypowiedzi rodziców:

• ten model zapewnia poczucie bezpieczeństwa dla rodziców
• model wychodzi naprzeciw potrzebom rodziny – rodzina potraktowana jest całościowo
• ktoś zaczyna interesować się rodziną a przecież oczywiste jest, że złe samopoczucie rodziców wpływa negatywnie na rozwój dziecka i jakość życia całej rodziny
• wspieranie rozwoju dziecka odbywa się w naturalnym środowisku a nie w gabinetach – przecież dziecko często zachowuje się inaczej w gabinecie i prezentuje umiejętności, których rodzice w domu w ogóle nie widzą tzn. praca w gabinecie generuje rozdźwięk pomiędzy tym, co dzieje się  w sytuacjach specjalnie zaaranżowanych dla dziecka,  a tym co dzieje się w normalnym życiu rodziny
• brak możliwości realizowania przez rodziców tych samych aktywności, które terapeuta organizuje w gabinecie, powoduje u rodzica poczucie winy i porażki
• wspieranie całej rodziny w naturalnych warunkach pozwala wszystkim lepiej rozumieć jak dziecko funkcjonuje w domu – w rodzinie
• inni członkowie rodziny (np.: dziadkowie) mogą zrozumieć na czym polega niepełnosprawność wnuka, zaakceptować ją i wiedzieć jak mu pomagać w codziennym życiu i co jest ważne dla jego rozwoju
• rodzina uczy się wspierania rozwoju dziecka ale również wspierania siebie nawzajem – to ogromna wartość dodana
• wszyscy członkowie rodziny czują się współodpowiedzialni za to co dzieje się z dzieckiem
• wspieranie rozwoju dziecka w domu jest czymś naturalnym i znacznie bardziej efektywnym niż 2 godziny tygodniowo w gabinecie
• model zachęca rodzinę do uczestnictwa w życiu społecznym a rodziny często zamykają się na swoje otoczenie
• ważna w tym modelu jest edukacja społeczeństwa – rodzice stresują się bardzo reakcjami innych ludzi np.: na trudne zachowanie ich dziecka w miejscach publicznych. Takie sytuacje są trudne dla rodzin z dzieckiem z niepełnosprawnością i dlatego rodzice unikają ich, zamykają się w domu
• terapeuta – coach wspiera rodzinę wskazując jej, jak może postępować – rodzice często nie widzą swoich „błędów”
• nie ma lepszej drogi, żeby ulepszyć model rehabilitacji dziecka.

Wypowiedzi rodziców a więc świadczeniobiorców wszelkiego wsparcie w obszarze wczesnej interwencji – wczesnego wspomagania rozwoju nie wymagają dodatkowego komentarza.  Wskazują, że droga którą poszło już wiele krajów w budowaniu systemowych rozwiązań w dziedzinie WI-WWR jest kierunkiem preferowanym przez rodziny z dziećmi z niepełnosprawnością lub zaburzeniami w rozwoju.

Nauczyciele i terapeuci ośrodków pilotażowych poprzez codzienną praktykę i pracę zespołową uczą się nowego podejścia w pracy z rodzinami i dziećmi objętymi wsparciem WI – WWR według zasad i idei  promowanej w projekcie Agora. Wykorzystują  nowe narzędzia przetłumaczone na potrzeby projektu z języka angielskiego (np.: wywiad oparty na rutynach, eko-mapa) i wiedzę zdobytą na szkoleniach bazującą na badaniach naukowych z wielu krajów Unii Europejskiej,  Ameryki czy Australii.

W listopadzie 2019 r. pracownicy trzech ośrodków pilotażowych na spotkaniu w Łukowie dzielili się własnymi spostrzeżeniami i dotychczasowym doświadczeniem. Zastanawiali się również jak mogą pełnić funkcję ośrodków Agora, czyli pracować w modelu skoncentrowanym na rodzinie i upowszechniać takie podejście do świadczeń WI-WWR już po zakończeniu projektu. Podczas wspólnych warsztatów nasunęły się liczne wnioski dotyczące naszego udziału w zmianach dotychczasowego paradygmatu – postrzegania roli specjalistów i rodziców w procesie wspierania rozwoju małego dziecka.

Po pierwsze sami musimy ustawicznie doskonalić własny warsztat pracy w modelu skoncentrowanym na rodzinie, uczyć się od siebie wzajemnie poprzez szkolenia wewnętrzne, superwizje, opracowywanie narzędzi a także budowanie pracy zespołowej i wizji rozwoju własnego ośrodka z mocnym przywództwem.

Po drugie powinniśmy dzielić się doświadczeniem w skali lokalnej, budować sieci wsparcia pomiędzy podmiotami podlegającymi różnym resortom (zdrowie, edukacja, pomoc społeczna), upowszechniać dobre praktyki na konferencjach, spotkaniach liderów i w  publikacjach. Warto również propagować model w codziennej współpracy z rodzinami a także doskonalić kadry podczas  praktyk studenckich czy wizyt specjalistów z innych placówek. Ważnym elementem upowszechniania nowego podejścia do świadczeń WWR byłoby również opracowanie materiałów promocyjnych – broszury, krótkiego filmu przedstawiającego ideę modelu pracy skoncentrowanego na rodzinie w sposób przystępny dla wszystkich partnerów procesu, a więc rodzin, specjalistów, decydentów, pracowników instytucji pomocowych i organizacji pozarządowych.

I wreszcie  niezbędne jest stałe podnoszenie jakości naszej pracy w ośrodkach, ewaluacja dokonań i identyfikacja porażek,  a co za tym idzie modyfikacja działań,  form współpracy w sposób pozwalający na formułowanie rekomendacji dla rozwiązań systemowych oraz zmian legislacyjnych. Tu warto korzystać z doświadczeń innych krajów, uczestniczyć w konferencjach międzynarodowych, śledzić najnowsze badania naukowe i publikacje zarówno krajowe jak też anglojęzyczne w dziedzinie WI – WWR. Należy również lobbować na rzecz kampanii społecznej kształtującej świadomość i jednakowe rozumienie świadczeń WI-WWR przez wszystkich partnerów procesu. Koniecznym wydaję się także wprowadzenie zmian w kształceniu kadr i przygotowaniu specjalistów. Obecnie nie posiadają oni żadnych umiejętności do pełnienia roli „coacha”i dlatego też podczas realizacji pilotażu sygnalizują  brak poczucia kompetencji i związany z tym dyskomfort.

Przed rodzicami, nauczycielami i terapeutami ośrodków pilotażowych projektu Agora stanęło wiele nowych zadań. Ale podchodzimy do nich z ciekawością – otwarci na inne doświadczenia i wyzwania, bo przecież nasza praca polega na ustawicznym uczeniu się wzajemnie od siebie i szukaniu rozwiązań, które w sposób najbardziej efektywny przyczynią się do wspierania rodziny i rozwoju małego dziecka. Ufamy, że nasze doświadczenia z pilotażu modelu pracy skoncentrowanego na rodzinie znajdą swoje odzwierciedlenie w budowaniu rozwiązań systemowych w obszarze wczesnego wspomagania rozwoju w naszym kraju.

 

Opracowanie:
koordynator projektu Agora
Małgorzata Dońska-Olszko